CHỮ ĐẦU TIÊN TÔI HỌC LÀ LY HÔN

17Nhưng sách vở không phải là thứ mà chỉ cần đọc vài ngày từ sáng đến tối là có thể thấu hiểu.“Trời xanh xanh, đồng cỏ bát ngát, nước và cỏ nơi đây, đàn cừu dê thong dong hiện ra.” (*)Khi còn nhỏ, bà nội thường ngâm nga bên tai tôi câu này, rõ ràng bà nói là “hiện (现),” nhưng trên sách lại viết là “kiến (见).” Lẽ nào bà đã đọc sai?

“Là hiện.” Một giọng nói từ căn phòng bên cạnh vang lên.“Tại sao?”

“Chữ kiến ở đây là chữ thông dụng, có thể thay thế cho hiện, mang ý nghĩa là xuất hiện, hiện ra.”

Hàng xóm có vẻ là một người rất ôn hòa. Từ hôm đó, mỗi khi gặp khó khăn trong việc đọc sách, tôi đều ghi lại rồi chờ đến khi cô ấy về nhà vào ban đêm sẽ đứng cách vách hỏi.Cô ấy chưa từng từ chối, luôn kiên nhẫn giải đáp mọi thắc mắc của tôi.

Nửa tháng sau, chúng tôi cuối cùng cũng gặp mặt. Cô ấy mặc chiếc váy ren rất thời thượng, nhìn thấy tôi liền ngạc nhiên, sau đó nở nụ cười rạng rỡ: “Tôi cứ tưởng người chăm chỉ bên kia là một bé gái hiếu học, không ngờ lại là một cô gái chỉ nhỏ hơn tôi chút xíu.”

“Xin chào, tôi tên là Tô Cẩm Tú.”

Hai chữ “Cẩm Tú” lọt vào tai khiến tim tôi khẽ rung động. Nhưng nghĩ đến việc cái tên này khá phổ biến, tôi lại yên tâm, bắt tay cô ấy:“Cảm ơn cô nửa tháng qua đã giúp đỡ tôi. Tôi tên Triệu Yến Như.”

(*) “Chữ thông dụng” (通假字) là hiện tượng trong văn học cổ điển Trung Quốc, trong đó một chữ có thể được dùng thay thế cho một chữ khác có nghĩa tương tự hoặc gần giống.

Câu thơ "天苍苍，野茫茫，风水草地见牛羊" thường được cho là của tác giả Đỗ Phủ, trong đó câu thơ có nghĩa mô tả cảnh vật thiên nhiên rộng lớn, trong đó có hình ảnh "牛羊" (bò và cừu) xuất hiện trên đồng cỏ. Trong câu thơ này, việc sử dụng "见" thay cho "现" có thể là để nhấn mạnh sự xuất hiện rõ ràng của hình ảnh bò và cừu trong khung cảnh thiên nhiên, tương tự như cách nói "hiện ra" trong ngữ cảnh hiện đại. "见" ở đây có thể hiểu là "thấy" trong nghĩa rộng hơn, không chỉ là nhìn thấy mà còn là sự hiện diện của những con vật trên đồng cỏ.

18Là hàng xóm, mối quan hệ giữa tôi và Tô Cẩm Tú ngày càng khăng khít. Thỉnh thoảng Tằng Sinh Vân cũng ghé qua, mang theo những lá thư từ độc giả gửi về sau khi câu chuyện của bà nội tôi được đăng báo.Hai người họ luôn cãi nhau kịch liệt mỗi khi tôi đưa ra một vấn đề nào đó. Lúc này, tôi phải đứng ra hòa giải. Tôi không cảm thấy phiền, ngược lại, tôi rất vui, tôi cũng có bạn bè rồi!

Hôm đó, Tằng Sinh Vân mang đến một tin tức: “Trường Quốc lập Nhất Trung mở một lớp xoá mù chữ dành cho cộng đồng. Chỉ cần muốn học, ai cũng có thể đăng ký. Nếu đủ điều kiện tốt nghiệp, có thể trực tiếp nhập học tại Quốc lập Nhất Trung. Yến Như, tôi nghĩ cô nên thử.”

Tô Cẩm Tú cũng đồng tình:“Đúng vậy, Yến Như, dù tôi và Tằng Sinh Vân rất muốn giúp cô, nhưng chúng tôi không phải giáo viên, không thể dạy được nhiều. Đến trường học chắc chắn sẽ tốt hơn.”

Tôi rất khó để không động lòng. Việc đến trường với tôi là chuyện lớn, nên Tằng Sinh Vân và Tô Cẩm Tú quyết định cùng đi với tôi.

Trên đường, Tằng Sinh Vân có chút chần chừ: “Sau khi ly hôn với cô, chồng cũ của cô đã đăng một bài báo khác, nói rằng cô bịa đặt lung tung. Quốc lập Nhất Trung lúc đó cũng không tiếp tục điều tra vụ việc. Anh ta hiện tại vẫn làm việc ở Quốc lập Nhất Trung.”

Tôi khựng lại.

Nghe vậy, Tô Cẩm liền nhanh chóng véo vào chỗ nhột của tôi:“Cô bé Yến Như giỏi lắm, hóa ra đã từng kết hôn mà không kể với tôi! Tôi quen vài người ở Quốc lập Nhất Trung, chồng cũ của cô tên gì? Nói đi, tôi sẽ tìm người cho anh ta một bài học!”

Tôi không nơi nào để trốn, đành ngồi xổm xuống, cuộn người lại, vừa cười vừa nói tên anh ta: “Lục Thu Bình.”

Động tác của Tô Cẩm Tú đột nhiên khựng lại.

Tôi nghĩ cô ấy đã bỏ qua, đang định đứng dậy thì một giọng nói quen thuộc vang lên từ phía sau: “Cẩm Tú, Yến Như, sao hai người lại ở đây?”

Là Lục Thu Bình.

19Cuối cùng, người đi cùng tôi đăng ký chỉ còn lại Tằng Sinh Vân.Lớp học xóa mù chữ này là một cơ hội hiếm có với tôi, sao tôi có thể vì sự hiện diện của Lục Thu Bình mà từ bỏ?

Trên đường về, thấy tôi mặt mày khó chịu, Tằng Sinh Vân gãi đầu rồi ấp úng nói:“Cẩm Tú trước đây không biết cô có liên quan đến Lục Thu Bình, cô ấy không cố tình giấu giếm đâu.”

Tôi lườm anh ta một cái.Anh lập tức đưa tay lên môi, làm động tác kéo khóa, tỏ ý im miệng không nói nữa.

Về đến nhà, vừa mở cửa tôi đã thấy Tô Cẩm Tú trong phòng mình. Dưới sàn, cô ấy trải đầy báo cũ, tất cả đều là bài viết về Lục Thu Bình. Tôi không biết cô ấy tìm được những thứ này từ đâu.

Thấy tôi trở về, ánh mắt Tô Cẩm Tú chớp chớp, nước mắt liền tuôn rơi:“Lục Thu Bình và Lục Nguyên từng nhắc đến cô trước mặt tôi, nói cô là người giúp việc mà họ thuê. Mãi đến khi cô tố cáo Lục Thu Bình trên báo, tôi mới biết cô là vợ anh ta. Nhưng lúc đó tôi chỉ lo đi tìm Lục Thu Bình đối chất, không để ý kỹ tên cô, càng không biết mặt cô. Yến Như, tôi không hề cố ý giấu cô về mối quan hệ giữa tôi và Lục Thu Bình.”

“Nếu tôi biết cô đã chịu nhiều tổn thương như vậy, tôi chắc chắn sẽ gi/ết ch/ết tên khốn đó ngay tại chỗ. Hơn nữa, tôi đã sớm không còn thích Lục Thu Bình. Tôi chỉ giữ liên lạc với anh ta vì Lục Nguyên, dù sao nó cũng là con trai tôi.”

Tôi nhìn cô ấy chăm chú: “Vậy tại sao cô lại nói với Lục Nguyên rằng tôi đến dọa cô, buộc cô phải đi lấy người khác?”

Tô Cẩm Tú sững người.“Tôi... đúng là đã nói như vậy, nhưng tôi không nhắc đến cô. Tôi chỉ nói có người đã đe doạ tôi. Yến Như, chẳng lẽ cô muốn tôi nói thẳng với một đứa trẻ rằng mẹ nó bỏ rơi nó để theo đuổi học vấn sao? Tôi chỉ không ngờ nó lại tự liên hệ đến cô, càng không ngờ vì thế mà làm tổn thương cô.”

Tôi nhắm mắt, nước mắt không ngừng rơi.“Tô Cẩm Tú, tôi sẽ không tha thứ cho cô.”

20Sáng hôm sau, khi tôi thức dậy với đôi mắt sưng húp, tôi mới biết Tô Cẩm Tú đã chuyển đi từ đêm qua. Tôi đứng thẫn thờ trước cửa phòng cô ấy rất lâu, cho đến khi chiếc chuông gió cô tặng khẽ ngân vang, tôi mới như bừng tỉnh. Sau đó, tôi thu dọn đồ đạc đến Quốc lập Nhất Trung báo danh.

Lục Thu Bình chặn tôi lại với vẻ mặt giận dữ:“Cô và Tô Cẩm Tú đã nói gì với nhau? Tại sao hôm qua cô ấy lại tát tôi một cái?”

Tôi nghiêng đầu, hỏi lại với vẻ lạnh lùng:“Nếu đã dám làm, sao còn sợ người khác nói?”

Anh ta lập tức im bặt, vẻ mặt lộ rõ sự lúng túng.

Tôi bước nhanh đến lớp học xóa mù chữ.

Trong lớp, mọi người đủ mọi độ tuổi, cả nam lẫn nữ, già trẻ đều có. Tôi hòa vào đám đông mà không thấy lạc lõng, cũng không ai cười nhạo bàn chân bị bó của tôi khi tôi bước đi chậm chạp.

Tiếp xúc với các bạn học, tôi mới nhận ra nỗ lực của mình thật chẳng đáng là gì so với họ.Như vậy đâu có được?!

Từ đó, tôi không rời sách vở một giây. Ngoài mặt, không ai nói gì, nhưng trong thâm tâm, mọi người đều âm thầm ganh đua. Anh dậy lúc 5 giờ sáng, tôi sẽ thức đến 1 giờ đêm; anh thuộc một quyển sách, tôi sẽ thuộc hai. Không ai muốn bị bỏ lại phía sau.

Nhưng các bạn học ở đây đều không phải kiểu người ích kỷ. Chúng tôi thường tụ tập thảo luận về sách, khi cao hứng còn cùng nhau lên núi Hương chơi. Có lần xuống núi, bất ngờ gặp mưa lớn, nhưng không ai hoảng sợ, ngược lại còn vừa đi vừa hào hứng ngâm nga bài Thanh niên Trung Quốc thuyết(*). Hậu quả là một số người ốm sau đó, nhưng lần sau vẫn hẹn nhau tiếp tục!

Ở đây, chúng tôi bên nhau, không phân biệt giới tính, tuổi tác hay giàu nghèo, tất cả chỉ vì học tập.

Tôi rất thích cuộc sống hiện tại.

Chỉ là trong những khoảng lặng sau khi mọi sự náo nhiệt qua đi, tôi lại nhớ đến Tô Cẩm Tú.Thực ra, tôi chưa từng trách cô ấy.

Chỉ là tôi không biết phải đối diện với cô ấy thế nào. Giá như trên đời này chưa từng xuất hiện một người tên Lục Thu Bình thì tốt biết bao.

(*)《少年中国说》là một bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Lỗ Tấn. Bài thơ này thể hiện tinh thần yêu nước và khát vọng mạnh mẽ của thế hệ trẻ Trung Quốc trong thời kỳ đất nước đang đối mặt với những biến động lớn. Lỗ Tấn qua bài thơ muốn truyền tải thông điệp về sức mạnh của thế hệ thanh niên, nhấn mạnh rằng chỉ khi thanh niên Trung Quốc mạnh mẽ, đoàn kết và có ý thức vươn lên, thì đất nước mới có thể phát triển và trở lại với vinh quang.

Một đoạn nổi bật của bài thơ là:"少年智则国智，少年富则国富，少年强则国强，少年独立则国独立，少年自由则国自由，少年进步则国进步。"(Tạm dịch: "Nếu thanh niên trí tuệ thì đất nước trí tuệ, nếu thanh niên giàu có thì đất nước giàu có, nếu thanh niên mạnh mẽ thì đất nước mạnh mẽ, nếu thanh niên độc lập thì đất nước độc lập, nếu thanh niên tự do thì đất nước tự do, nếu thanh niên tiến bộ thì đất nước tiến bộ.")

21Từ ngày cô ấy dọn đi, chúng tôi không còn gặp lại nhau. Tằng Sinh Vân cũng nhận ra cô ấy hoàn toàn biến mất, vài lần nhắc đến trước mặt tôi, nhưng thấy tôi im lặng không trả lời, anh ấy cũng đành thôi không nhắc lại.

Ngược lại, Lục Thu Bình thường xuyên lượn lờ trước mặt tôi. Có lẽ anh ta đã hối hận, thường xuyên nói mấy câu bóng gió về việc Lục Nguyên nhớ tôi. Tôi chẳng thèm để ý, anh ta cũng dần không xuất hiện nữa.

Cho đến một ngày, anh ta lại xuất hiện với một tờ báo trên tay. Là tin tức về Tô Cẩm Tú.

Trong bài viết, từ góc nhìn của mình, Tô Cẩm Tú đã kể rõ ràng mọi ân oán giữa tôi, cô ấy và Lục Thu Bình.

Ở đoạn cuối bài, cô ấy viết:"Yến Như, tôi không cầu xin sự tha thứ từ cô, chỉ mong cô quên đi những đau khổ mà tôi và Lục Thu Bình đã gây ra."

Các bạn học của tôi cũng đọc bài báo ấy, họ bảo vệ tôi, không cho Lục Thu Bình đến gần.Cùng lúc đó, học sinh ở Quốc lập Nhất Trung phát động một cuộc biểu tình. Họ giương cao những biểu ngữ tự làm, diễu hành dưới sân trường, đầy phẫn nộ hô vang khẩu hiệu:"Bãi bỏ chức vụ của Lục Thu Bình!""Người bất nhân bất nghĩa như vậy, sao xứng đáng dạy dỗ nhân tài nước nhà!""..."

Giữa những tiếng hô vang dậy trời, tôi thấy sắc mặt Lục Thu Bình trắng bệch.Tôi bật người chạy ra ngoài, loạng choạng vấp ngã liên tục."Bạn học Triệu Yến Như, bạn đi đâu vậy?""Tòa soạn báo!"

Lòng tôi nóng như lửa đốt, nhưng đôi chân thực sự không tiện đi lại. Các bạn học thay nhau cõng tôi chạy đến tòa soạn. Ai ngờ, tất cả đều vô ích. Ở đó, cũng không có bất kỳ tin tức nào về Tô Cẩm Tú.

Tôi lau nước mắt rời khỏi tòa soạn.Rõ ràng cô ấy là người giàu lòng trắc ẩn nhất, vậy mà lại không để tôi biết một chút gì.

22Một năm sau, hiệu trưởng vui mừng thông báo rằng, 19 học viên lớp xóa mù chữ khóa đầu tiên đều thành công tốt nghiệp!

Dựa trên kết quả thi, chúng tôi được phân vào các lớp học khác nhau. Tôi được xếp vào lớp trung học năm bốn (tương đương lớp 12), có nghĩa là năm sau, tôi có thể cùng các bạn mới dự thi vào đại học!Đây chẳng phải là một tin tức đầy phấn khởi sao?

Chỉ tiếc rằng, người mà tôi muốn chia sẻ nhất lại không ở bên cạnh.Tằng Sinh Vân an ủi:“Nếu cô ấy biết, nhất định sẽ rất vui mừng cho cô.”

Tôi bắt đầu học tập muộn, tuy tiến bộ nhanh, nhưng căn bản không vững chắc bằng các bạn. May thay, tôi đã đỗ vào trường Sư phạm.

Xung quanh tôi giờ đây là những người bạn mới, bài vở cũng bỗng chốc nhiều lên. Dần dần, hình bóng Tô Cẩm Tú mờ nhạt trong tâm trí tôi.

23Lời của bà nội luôn văng vẳng trong đầu tôi: “Học rồi phải dạy cho người khác.”Tôi thấy điều này rất đúng. Sau khi thảo luận với vài bạn học, chúng tôi quyết định áp dụng những gì đã học để dạy lại những người bán hàng. Chúng tôi thường xuất hiện ở những khu chợ đông đúc, dạy những người bán hàng biết chữ.

Mấy người bán hàng hay nói:“Cô gái nhỏ làm sao dạy được chữ cho người khác?”Nhưng thực chất, họ đều ghé sát đầu vào.

Xét đến trình độ của họ, chúng tôi dùng cách giải thích đơn giản nhất khi giảng bài:“Đây là chữ đậu (豆) trong đậu nành (豆浆). Trên cùng một nét ngang, dưới cùng một nét ngang, giống như quả đậu tách vỏ. Ở giữa là một vòng tròn, tượng trưng cho hạt đậu. Còn hai chấm này là để giữ hạt đậu trong vỏ.”

Mỗi ngày dạy một chữ, kiên trì một thời gian, kết quả cũng rất đáng khích lệ.

Điều khiến tôi không vui là vẫn không chưa được Tô Cẩm Tú, nhưng Lục Thu Bình thì lại thường dắt theo Lục Nguyên, thằng bé bị sâu răng do ăn quá nhiều kẹo. Cả hai cha con xuất hiện trước mặt tôi trong tình trạng lôi thôi lếch thếch.

Lợi dụng lúc không có ai, họ khóc lóc xin tôi tha thứ, nói rằng giờ đây họ đã nhận ra lỗi lầm của mình.

Nực cười thay.Nếu họ không rơi vào cảnh khốn cùng, liệu họ có thừa nhận mình sai không?

24Mùa thu đến, trong thành liên tục xảy ra hỗn loạn.Khi chúng tôi đang dạy học, thường xuyên bị tiếng súng cắt ngang. Thậm chí, trường học còn bị pháo kích, khiến trường Sư phạm cùng các trường khác phải lên kế hoạch di dời.

Hôm ấy là buổi cuối cùng chúng tôi dạy chữ cho những người buôn bán. Biết tin chúng tôi sắp chuyển về phía Nam, mặc cho tiếng súng bên ngoài càng lúc càng gần, những người học trò già trẻ ấy vẫn đứng vây quanh chúng tôi, vẻ mặt nghiêm túc, không muốn ai rời đi.

Khung cảnh này yên tĩnh đến mức khó tin. Nhìn cảnh đó, động tác thu dọn của chúng tôi chậm lại.

Chú bán đậu phụ, người từng nói:“Cô gái nhỏ làm sao dạy chữ cho người khác?”Giờ đây, chú cúi rạp thân hình đã còng, đôi mắt già nua run rẩy nhìn tôi:“Cô giáo Triệu, sau này chúng tôi còn có thể học chữ với cô nữa không?”

“Chúng tôi—”

Đối diện với ánh mắt đầy mong mỏi ấy, cổ họng chúng tôi nghẹn lại. Chiếc bút than trong tay tôi gãy làm đôi. Nhìn xuống phiến đá xanh mà mình thường dùng để viết, tôi cầm lấy đoạn bút than gãy, dùng hết sức lực mới viết ra mấy chữ mà thường ngày chúng tôi hay nói:

“Các bạn, chúng ta tan học thôi.”

[HOÀN TOÀN VĂN]