Trở thành ngọn đèn giữa biển sâu tăm tối

Chương 0: Con người lần đầu chạm trán với biển sâu

Biển sâu bắt đầu từ độ sâu 200 mét dưới mực nước biển. Chúng ta có thể xuống sâu đến mức nào?

Mặt biển đẹp như thể được trải thảm kim cương nhờ vào ánh mặt trời rực rỡ chiếu rọi. Ban ngày, nước biển lấp lánh ánh vàng và bạc, chói lóa đến lòa mắt.

Nếu chỉ nhúng mình xuống ngang thắt lưng hay đầu, ta vẫn có thể phân biệt được màu sắc và độ sáng nhờ ánh nắng chói chang. Ta thấy làn nước và đáy biển mang màu xanh lục nhạt, trong vắt, hoặc đục ngầu bụi bẩn, hay tràn ngập sắc xanh biếc. Nhưng ta vẫn chưa thể gọi là đã xuống sâu. Dưới ánh sáng, những sinh vật có nhiệt độ thân thể cao tận hưởng biển cả. Ồn ào, muôn vàn âm thanh vọng lại, sáng chói đến nhức mắt.

Càng xuống sâu, mọi thứ càng tối hơn. Từ màu xanh biếc chuyển sang màu xanh lục, hoặc hoàn toàn đục ngầu, gần như xanh mòng két hoặc xanh chàm. Con người có thể hít đầy một hơi rồi lặn xuống, rồi dùng sức đôi chân để trồi lên phía ánh sáng.

Tĩnh lặng, nhưng chỉ cần ngoi lên một chút là có thể dễ dàng chạm vào ánh sáng và âm thanh. Việc ngoi lên từ dưới đáy không gặp bất kỳ trở ngại nào, và dù có lặn xuống lại, ta vẫn có thể trồi lên mà không phải trả giá. Biển cả vô cùng nhân từ với những sinh vật nghỉ ngơi dưới bụng mình, nhưng đó là giới hạn mà sinh vật trên cạn có thể trải nghiệm. Cả cá sấu và hà mã cũng không thể lặn sâu hơn. Vùng biển bên dưới rũ bỏ tất cả sự bao dung mà nó từng thể hiện với sinh vật trên cạn và chỉ còn lại sự tàn nhẫn.

Xuống sâu hơn nữa, ta bước vào giai đoạn thực sự của việc lặn. Nơi đây tối hơn, gần như xanh chàm đậm hoặc xanh đen. Tối tăm, tĩnh mịch và xa lạ, nhưng ta vẫn có thể nhìn thấy lờ mờ.

Ở giai đoạn này, sinh vật trên cạn chỉ được phép ở lại dưới biển nhờ vào những bình dưỡng khí, thở những hơi thở không phải của mình. Đây là nơi sinh sống của các sinh vật biển, cũng là nơi tập trung phần lớn hải sản mà con người tiêu thụ. Một nơi vừa ồn ào vừa tĩnh lặng. Một vùng biển lạnh lẽo và không có ánh mặt trời.

Xuống sâu hơn nữa, nơi đây chính là lãnh địa bí mật. Nơi những sinh vật từ chối sống dưới ánh mặt trời ngự trị. Vì hoàn toàn không có ánh sáng, chúng sống mà không cần đến mắt, hoặc dù có mù lòa thì cũng chẳng hề hấn gì.

Một màn đêm tĩnh lặng và trọn vẹn bao phủ vô số xác tàu đắm, kho báu, thi thể và những bí mật. Nếu bạn rơi xuống đây, nếu bạn nghĩ mình sẽ không bao giờ có thể trở lại, thì bạn chưa thể nói về độ sâu thực sự nếu chưa đến được nơi này. Đây là đáy vực thẳm, là lòng đất sâu nhất, là vực sâu địa chất.

Nếu ai đó hỏi bạn đã từng rơi xuống đáy vực sâu đến mức nào, thì đây chính là nơi bạn có thể tự tin trả lời rằng mình đã từng đến tận nguồn gốc của biển cả, đến nơi gần nhất với trung tâm của một ngôi sao. Tiếng thét gào ở nơi này sẽ chẳng ai nghe thấy. Đây là vực thẳm của vực thẳm.

Dưới đáy vực này, thứ vàng đen, dầu mỏ, được hình thành.

Tôi đã từng nghĩ mình sống một cuộc đời chẳng liên quan gì đến dầu mỏ hay khí đốt tự nhiên. Mặc dù cuộc sống của tôi chủ yếu xoay quanh việc sử dụng dầu mỏ hơn là khai thác nó.

Dù xung quanh tôi, trong thế kỷ 21 này, tràn ngập những vật dụng được làm từ các sản phẩm phụ của dầu mỏ, tôi cũng chưa bao giờ bận tâm suy nghĩ xem đâu là nhựa plastic, đâu là sợi tổng hợp. Do công việc, tôi chỉ biết rằng những vật dụng dùng một lần hay các loại thuốc như aspirin được làm từ các thành phần chiết xuất từ dầu mỏ, và tôi cũng chẳng cần biết gì hơn.

Tôi chưa bao giờ cần phải nghĩ xem nhiên liệu cho lò sưởi nhà mình là gì, nó đến từ đâu, hay dầu tôi đổ vào xe được khai thác từ vùng biển nào, ngay cả khi tôi đang dùng nước nóng hay đổ xăng cho xe.

Tôi hoàn toàn mù tịt về biển cả, chứ đừng nói gì đến dầu mỏ. Ngoài những lần ăn hải sản hay đi du lịch, tôi hầu như chẳng bao giờ nghĩ đến biển. Chỉ lác đác vài lần tôi thoáng thấy những thước phim về bờ biển Địa Trung Hải hay vẻ đẹp dưới lòng đại dương trên TV và cảm thán. Với tôi, biển chỉ là một điểm nghỉ dưỡng, nơi sinh sống của hải sản, không hơn không kém.

Khi đột ngột bị đẩy đến một nơi khai thác dầu mỏ, tôi hoàn toàn không thể nhận thức được mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

Cảm giác bị ném xuống vực thẳm nơi ánh mặt trời không bao giờ chạm tới thật sự choáng váng. Không phải kiểu "ồ, sao mình lại ở đây nhỉ?", mà là khi tôi định thần lại thì đã thấy mình nằm sâu dưới đáy biển rồi. Cảm giác như rơi tự do vào bóng tối vô tận với không một thiết bị bảo hộ. Một nơi mà người ta có thể thực sự cảm nhận được sự trống rỗng và nỗi kinh hoàng tột độ, thứ mà chỉ những ai từng bị đẩy xuống tận cùng của vực sâu mới thấu hiểu được. Nơi đó chính là vực thẳm đại dương.

Sinh vật sống trên cạn luôn khao khát biển cả, nhưng một khi đã chìm vào làn nước ấy, chúng sẽ không thể quay trở lại.